Μονάδα Συμβουλευτικής-Διασυνδετικής Ψυχιατρικής

Την ψυχιατρική και ψυχολογική φροντίδα του ασθενούς την αναλαμβάνει η υπεύθυνη για κάθε τομέα ομάδα της Σ-Δ/Ψ, η οποία αποτελείται από επαγγελματίες της ψυχικής υγείας διαφόρων ειδικοτήτων.
Οι ασθενείς θα εξετάζονται από έναν από τους ψυχιάτρους της Μονάδας Σ-Δ/Ψ μετά από αίτημα του τμήματος στο οποίο νοσηλεύεται ο ασθενής ή μετά από αίτημα του ίδιου του ασθενούς.
Σημειώνεται πως απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάληψη της περίπτωσης εκ μέρους της ομάδας της Σ-Δ/Ψ είναι η πλήρης ενημέρωση και συγκατάθεση του ασθενούς από τους θεράποντες του τμήματος στο οποίο νοσηλεύεται. Σε περίπτωση αδυναμίας του ασθενούς για οποιονδήποτε λόγο, την συγκατάθεση την δίνουν οι οικείοι του. Στο ευαίσθητο αυτό θέμα, κρίσιμο είναι να ακολουθούνται όλοι οι κανόνες δεοντολογίας και οι ισχύοντες από την κείμενη νομοθεσία νόμοι σχετικά με την ψυχιατρική εξέταση ασθενών που αρνούνται ή αδυνατούν να δώσουν την συγκατάθεσή τους για ψυχιατρική εξέταση.

Ο βασικός σχεδιασμός της παρέμβασης σε γενικές γραμμές συμπεριλαμβάνει τα ακόλουθα: Θα προσδιορίζεται η αιτία κλήσης και θα ακολουθεί συλλογή πληροφοριών από τους θεράποντες, τους νοσηλευτές και το οικογενειακό περιβάλλον, εφόσον ενδείκνυται. Στη συνέχεια θα ακολουθεί ψυχιατρική συνέντευξη με τον ασθενή και ενδεχομένως διενέργεια της κατάλληλης φυσικής και νευρολογικής εξέτασης. Την διαγνωστική εκτίμηση θα συμπληρώνει όπου απαιτείται η ψυχολογική εκτίμηση του ασθενούς από ψυχολόγο της θεραπευτικής ομάδας, ενώ όπου χρειάζεται θα υπάρχει ψυχολογική αξιολόγηση με ψυχολογικές δοκιμασίες και πλήρης καταγραφή του επιπέδου λειτουργικότητας και ποιότητας ζωής του ασθενούς. Ακολουθεί η συγγραφή μιας σαφούς κλινικής άποψης και του αρχικού θεραπευτικού σχεδιασμού, πρόταση για εργαστηριακές εξετάσεις, οδηγίες για τη φαρμακευτική αγωγή, συμβούλιο με τον ιατρό του ασθενούς εάν κρίνεται σκόπιμο και υποστήριξη του ασθενούς σε τακτά χρονικά διαστήματα για όποια ψυχιατρική ή ψυχολογική ανάγκη του κριθεί απαραίτητο κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του.

Η συνέχεια στη φροντίδα (σε όσες περιπτώσεις κριθεί απαραίτητη) θα γίνεται με παραπομπή στο αντίστοιχο τμήμα των εξωτερικών ιατρείων της Ψυχιατρικής Κλινικής (Γενικό ιατρείο, Ιατρείο follow-up, Ιατρείο «πρώτου επεισοδίου», Ειδικά ιατρεία –Ψυχοδυναμικής Ψυχοθεραπείας, Γνωσιακής Ψυχοθεραπείας, Ψυχογηριατρικό). Σε ειδικές περιπτώσεις και όπου η θεραπευτική ομάδα το κρίνει σκόπιμο, την συνέχεια στην φροντίδα θα μπορεί να την αναλαμβάνει η θεραπευτική ομάδα της Σ-Δ/Ψ.

Οι θεραπευτικές ομάδες της Μονάδας Σ-Δ/Ψ συνεπικουρούνται από τα μέλη της Μονάδας Ψυχοφαρμακολογίας της Ψυχιατρικής Κλινικής, τα οποία θα παρέχουν εξειδικευμένη υποστήριξη κυρίως στους τομείς της Κλινικής Φαρμακολογίας, των ανεπιθύμητων ενεργειών των φαρμάκων και των φαρμακευτικών αλληλεπιδράσεων.
Θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν πως, σε αντίθεση με τις περισσότερες άλλες ψυχιατρικές ή ψυχοθεραπευτικές υπηρεσίες, η Μονάδα Σ-Δ/Ψ συχνά απευθύνεται σε έναν ασθενή που δεν έχει διαμορφωμένο αίτημα να τον δει ψυχίατρος. Το στίγμα της ψυχικής διαταραχής είναι παγκόσμιο και αποτελεί μέρος του πεδίου παρέμβασης κάθε ψυχιάτρου. Έτσι, ένα επιπρόσθετο έργο της Μονάδας είναι και η παρέμβαση και η αγωγή ψυχικής υγείας σε όλους τους ενεχόμενους. Στόχος είναι αφενός να ελαχιστοποιηθεί το στίγμα της ψυχικής νόσου και να ευαισθητοποιηθούν όλοι οι εμπλεκόμενοι στο πρόβλημα και την αντιμετώπισή του, αφετέρου να διαμορφωθούν οι κατάλληλες συνθήκες για την σαφέστερη διαμόρφωση του αιτήματος για ψυχολογική βοήθεια.

Στα πλαίσια της λειτουργίας της Μονάδας Σ-Δ/Ψ, τα μέλη του συχνά (και όπου κρίνεται επιθυμητό και σκόπιμο) θα μπορούν να συμμετέχουν στις επισκέψεις των άλλων κλινικών και να προσφέρουν συμβουλές για οποιονδήποτε ασθενή στη θεραπεία του οποίου μπορεί να συνεισφέρουν, είτε ατομικά είτε σε επίπεδο οργανωμένης θεραπευτικής ομάδας παρέμβασης. Η συμμετοχή μελών της θεραπευτικής ομάδας της Σ-Δ/Ψ σε επισκέψεις των άλλων κλινικών συμβάλλει στην καλύτερη ενημέρωση και των δύο πλευρών για τα προβλήματα του ασθενούς, στην διαμόρφωση μιας ευρύτερης εικόνας και εμπειρίας για το πλαίσιο λειτουργίας κάθε τμήματος του νοσοκομείου, στην εκπαίδευση των μελών της ομάδας Σ-Δ/Ψ σε ζητήματα σωματικών νόσων, αλλά, και το κυριότερο, στην εγκαθίδρυση στενότερων σχέσεων της ομάδας με το προσωπικό όλων των κλινικών.
Ιδιαίτερα σημαντικό κρίνεται το να υπάρχει σε κάθε κλινική ένα πρόσωπο αναφοράς, κατά προτίμηση νοσηλευτής/τρια που ήδη υπηρετεί στην κλινική, ευαισθητοποιημένο σε θέματα ψυχικής υγείας, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα μιας πιο συγκεκριμένης και άμεσης επικοινωνίας της κάθε κλινικής με τη Μονάδα Σ-Δ/Ψ.

Τέλος, οι θεραπευτικές ομάδες της Μονάδας Σ-Δ/Ψ υποστηρίζουν το προσωπικό στο έργο της αντιμετώπισης των ψυχολογικών προβλημάτων των ασθενών, αλλά απευθύνονται και στο ίδιο το προσωπικό, βοηθώντας το να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που συναντά στην εργασία του, με στόχο κυρίως την πρόληψη ή και αντιμετώπιση του συνδρόμου της επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout) των εργαζομένων του νοσοκομείου. Η συμβουλευτική, άλλωστε, υποστήριξη αλλά και η συνεισφορά των ομάδων Σ-Δ/Ψ στην διαμόρφωση έστω και εμμέσων αιτημάτων για βοήθεια δεν περιορίζεται μόνον στους ασθενείς. Απευθύνεται στο σύνολο του προσωπικού και στα επιμέρους συστήματα στον χώρο που εργαζόμαστε, αναδεικνύοντας, για παράδειγμα, δυσλειτουργίες που θα μπορούσαν να έχουν επιβλαβείς επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των εργαζομένων και που θα μπορούσαν να «θεραπευτούν», προάγοντας την ψυχική υγεία και απομακρύνοντας τον κίνδυνο της επαγγελματικής εξουθένωσης.

Υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι οι ψυχιατρικές διαταραχές ασθενών που νοσηλεύονται σε παθολογικές και χειρουργικές κλινικές συχνά δεν διαγιγνώσκονται. Επίσης, οι ιατροί της πρωτοβάθμιας περίθαλψης συχνά δεν αναγνωρίζουν τις ψυχιατρικές διαταραχές σε ασθενείς με σωματική νόσο, γεγονός που έχει ιδιαίτερη σημασία στη χώρα μας, όπου η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας συχνά παρέχεται στα Γενικά Νοσοκομεία. Για το λόγο αυτό, ένας βασικός σκοπός της Μονάδας Σ-Δ/Ψ είναι να ευαισθητοποιήσει το προσωπικό του νοσοκομείου που εργάζεται σε άλλες κλινικές σε θέματα ψυχικής υγείας και να το εκπαιδεύσει κατάλληλα ώστε να μπορεί να αξιολογεί και να χειρίζεται καταρχάς τις ψυχολογικές δυσκολίες και τα ψυχιατρικά προβλήματα των ασθενών. Στόχος επίσης της Μονάδας είναι η εγκαθίδρυση ενός πλαισίου εκπαίδευσης, τόσο σε θεωρητικό όσο και σε βιωματικό επίπεδο, από οργανωμένες για το σκοπό αυτό ομάδες.
Αρχή της Μονάδας είναι πως η εκπαίδευση, για να είναι περισσότερο αποτελεσματική και αξιόπιστη, είναι προτιμότερο να πραγματοποιείται «στην κλίνη» του ασθενούς, βασισμένη σε κάθε περίπτωση ξεχωριστά, άρρηκτα δεμένη με την παροχή κλινικής φροντίδας του συγκεκριμένου ασθενούς. Οι περιπτώσεις που θα επιλέγονται για μια ευρύτερη εκπαιδευτική επεξεργασία, θα παρουσιάζονται και θα συζητούνται σε ομάδες εργασίας και σε συναντήσεις με το σύνολο των θεραπευτών μιας κλινικής.

Η εκπαίδευση στη Μονάδα Σ-Δ/Ψ περιλαμβάνει:

1. Εβδομαδιαία κλινική-εκπαιδευτική συνάντηση-επίσκεψη όλων των μελών της Μονάδας Σ-Δ/Ψ, με συζήτηση των περιπτώσεων της εβδομάδας και αναλυτικότερη συζήτηση των δυσκολιών συγκεκριμένων περιπτώσεων. Η συνάντηση αυτή λαμβάνει χώρα στον χώρο της Ψυχιατρικής Κλινικής και είναι ανοιχτή σε κάθε ενδιαφερόμενο από το προσωπικό των άλλων κλινικών.
2. Εκπαιδευτικές συναντήσεις με την μορφή αναλυτικών παρουσιάσεων μιας περίπτωσης (Grand Rounds), στις οποίες θα συμμετέχουν απαραιτήτως εκτός των μελών της Μονάδας Σ-Δ/Ψ και οι ιατροί της κλινικής στην οποία νοσηλεύεται ο υπό συζήτηση ασθενής. Η παρακολούθηση των grand rounds, ασφαλώς, είναι ελεύθερη και επιθυμητή από κάθε επαγγελματία υγείας που ενδιαφέρεται. Ο χώρος διεξαγωγής αυτών των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων της Μονάδας Σ-Δ/Ψ θα ήταν επιθυμητό να βρίσκεται εκτός της Ψυχιατρικής Κλινικής, σε κάποιον σχετικά «ουδέτερο» και όχι ψυχολογικά φορτισμένο εκπαιδευτικό χώρο του Νοσοκομείου ή σε κάποιον χώρο της ευρύτερης ιατρικής, δηλαδή σε κάποια αίθουσα σεμιναρίων είτε μιας Παθολογικής είτε μιας Χειρουργικής Κλινικής. Σε περίπτωση που αυτό δεν είναι εφικτό, τα εκπαιδευτικά σεμινάρια θα διεξάγονται στον χώρο σεμιναρίων της Ψυχιατρικής Κλινικής.
3. Η Μονάδα Σ-Δ/Ψ παρέχει εκπαίδευση στους ειδικευόμενους της Ψυχιατρικής, Παιδοψυχιατρικής και Γενικής Ιατρικής της Ψυχιατρικής Κλινικής, μέσω του συστήματος «rotation». Στην αρχική φάση λειτουργίας της Μονάδας προβλέπεται η συμμετοχή ενός ειδικευόμενου πλήρους απασχόλησης, με προοπτική στην πορεία οι θέσεις ειδικευομένων να γίνουν δυο. Επίσης, η Μονάδα Σ-Δ/Ψ παρέχει εκπαίδευση στους υποψήφιους διδάκτορες και στους μεταπτυχιακούς σπουδαστές του Τομέα Κοινωνικής Ιατρικής και Ψυχικής Υγείας καθώς και στους επιστημονικούς συνεργάτες και στους επαγγελματίες ψυχικής υγείας που συμμετέχουν στις δραστηριότητες της Ψυχιατρικής Κλινικής για την απόκτηση της απαιτούμενης για την εκπαίδευσή τους κλινικής εμπειρίας (Φοιτητές/τριες και απόφοιτοι Τμημάτων Ψυχολογίας και Τμημάτων Φ.Π.Ψ., Κοινωνικοί Λειτουργοί, Νοσηλευτές/τριες, Επισκέπτες Υγείας κ.α.).
5. Αυτονόητη θα πρέπει να θεωρείται η παροχή εκπαίδευσης στους προπτυχιακούς φοιτητές Ιατρικής της σχολής μας. Καθώς η πλειονότητα των φοιτητών μας πιθανότατα δεν θα επιλέξουν την Ψυχιατρική ως ειδικότητα, η συμβολή της Μονάδας στην εκπαίδευση των φοιτητών μας σε θέματα ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς με σωματικά προβλήματα κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική. Η εκπαιδευτική αυτή δραστηριότητα αποτελεί για τους φοιτητές μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να βιώσουν στην πράξη τα προβλήματα που πολύ σύντομα θα αντιμετωπίσουν ως ιατροί οποιασδήποτε ειδικότητας με τους σωματικά ασθενείς τους που θα παρουσιάζουν διαφόρων τύπων ψυχιατρικές και ψυχολογικές δυσκολίες. Έτσι, η Μονάδα Σ-Δ/Ψ θα εντάσσει εκ περιτροπής στην συνολική λειτουργία του ομάδες φοιτητών που θα κάνουν την κλινική τους άσκηση στην Ψυχιατρική, με ένα είδος εσωτερικού «rotation», η χρονική διάρκεια του οποίου θα εξαρτηθεί από τον αριθμό των υπό εκπαίδευση φοιτητών και που πάντως δεν θα μπορεί να είναι μικρότερη από το ¼ του συνολικού χρόνου κλινικής άσκησης στην Ψυχιατρική. Επιπλέον, σε όλη την ομάδα των φοιτητών που κάνουν την μηνιαία τους κλινική άσκηση στην Ψυχιατρική, θα γίνονται μαθήματα δύο φορές την εβδομάδα με θεματικό περιεχόμενο σχετικό με την ψυχική υγεία του σωματικά ασθενούς, τη σχέση ιατρού-ασθενούς καθώς και ειδικά ψυχιατρικά θέματα που αντιμετωπίζουν οι ιατροί όλων των ειδικοτήτων με τους ασθενείς τους.

Σε ένα Ακαδημαϊκό περιβάλλον, η παραγωγή έρευνας συνιστά ακρογωνιαίο λίθο της παραγωγής νέας γνώσης και της προώθησης της εκπαίδευσης. Επιπλέον, μια συστηματική οργάνωση και διεξαγωγή ερευνητικών δραστηριοτήτων από τη Μονάδα Σ-Δ/Ψ, εκτός του ότι απαντά σε σημαντικά ερωτήματα, χτίζει γέφυρες μεταξύ των ιατρικών ειδικοτήτων. Η εμπλοκή όλων των ειδικοτήτων στον ερευνητικό σχεδιασμό και στην διεξαγωγή ερευνών συμβάλλει στην εξάλειψη των διαφορών μεταξύ των ειδικοτήτων και στην προαγωγή μιας γενικότερης συνεργασίας. Τα μικρά ερευνητικά προγράμματα αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο μεγαλύτερων. Μπορούν επίσης να προταθούν σε συναδέλφους για πιο εκτεταμένη ανάπτυξη. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να αποτελέσει το σημείο έναρξης μιας μεγαλύτερης έρευνας, ευοδώνοντας την στενότερη συνεργασία μεταξύ των τομέων του Νοσοκομείου.
Η Ψυχιατρική κλινική τα τελευταία χρόνια έχει ήδη αναπτύξει αρκετά ερευνητικά προγράμματα σε συνεργασία με άλλες κλινικές του νοσοκομείου. Υπάρχει ήδη αρκετή εμπειρία, οι συνεργασίες αυτές έχουν οδηγήσει σε σημαντικές δημοσιεύσεις στον Ελληνικό και Διεθνή χώρο, ενώ έχουν πλέον διαμορφωθεί σαφέστερα ερευνητικά ερωτήματα. ‘Όλα τα ήδη υπάρχοντα ερευνητικά προγράμματα εντάσσονται στις δραστηριότητες της Μονάδας Σ-Δ/Ψ, οι δε συμμετέχοντες σε αυτά ερευνητές, επιστημονικοί συνεργάτες και μεταπτυχιακοί σπουδαστές δραστηριοποιούνται στις επιμέρους θεραπευτικές ομάδες της Μονάδας Σ-Δ/Ψ των κλινικών όπου εντάσσεται το ερευνητικό πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχουν.

Οι σύγχρονες επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις, εκτός από την αναμφισβήτητη συμβολή τους στην προαγωγή της υγείας και της ποιότητας ζωής, θέτουν και μια σειρά νέων ζητημάτων κλινικής ηθικής και δεοντολογίας στα οποία σχεδόν καθημερινά καλούμαστε να δώσουμε μια απάντηση, χωρίς αυτό να είναι καθόλου εύκολο και χωρίς να υπάρχουν δεδομένα ή προηγούμενες «λύσεις». Παραδείγματα τέτοιων ζητημάτων είναι θέματα που προκύπτουν από την μετατροπή της κοινωνίας μας σε πολύ-πολιτισμική, με διαφορετικούς από πλευράς θρησκείας και κουλτούρας πληθυσμούς, ζητήματα που προκύπτουν στις μονάδες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, στα ογκολογικά τμήματα (π.χ. καρκίνος και κύηση, ζητήματα ευθανασίας κ.λ.π.), ή στις μονάδες ΜΕΘ. Ήδη, σε αρκετά μεγάλα Νοσοκομεία του εξωτερικού, στις Μονάδες Σ-Δ/Ψ έχουν πλέον θεσμοθετηθεί ομάδες μελέτης και διαμόρφωσης γνώμης πάνω σε τέτοιου είδους ζητήματα, και μάλιστα με την ίδρυση νέων επιστημονικών θέσεων εργασίας (διευθυντών).
Η Μονάδα Σ-Δ/Ψ ξεκινά μια καταρχάς διερεύνηση ανάλογων ζητημάτων, συγκροτώντας έναν πυρήνα μελέτης, που εστιάζει σε συγκεκριμένα κλινικά προβλήματα και δυσκολίες κυρίως στον τομέα της λήψης αποφάσεων. Στόχος της προσπάθειας αυτής είναι μια αρχική καταγραφή και αξιολόγηση των σύνθετων θεμάτων κλινικής ηθικής που προκύπτουν στην καθημερινή κλινική εργασία, με απώτερο στόχο μια σε βάθος μελέτη των ζητημάτων που θέτει το σύγχρονο κοινωνικό και επιστημονικό εποικοδόμημα.

 Η Μονάδα Σ-Δ/Ψ διατηρεί δικό του αρχείο ασθενών, ενταγμένο όμως στο γενικό αρχείο της Ψυχιατρικής Κλινικής, με το οποίο μοιράζεται τα βασικά στοιχεία και την δομή του Ιατρικού Φακέλου, με τις απαραίτητες τροποποιήσεις που επιβάλλονται λόγω της ιδιαιτερότητας των ασθενών (στοιχεία από τον ιατρικό φάκελο, ψυχολογικές δοκιμασίες, ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις κ.λ.π.). Αυτονόητο είναι πως για το αρχείο ισχύουν οι νόμοι και οι κανόνες δεοντολογίας που διέπουν το συνολικό αρχείο της Ψυχιατρικής Κλινικής.