Ερευνητικό Έργο

 Χρήση και Κατάχρηση Οινοπνευματωδών και άλλων Ψυχοτρόπων Ουσιών από τους Έλληνες Εφήβους

Η ερευνητική μου δραστηριότητα ξεκίνησε το 1984, στο Εργαστήριο Φαρμακολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, όπου με τη συνεργασία της Ψυχιατρικής Κλινικής εκπόνησα τη διδακτορική μου διατριβή, ως Ειδικός Μεταπτυχιακός Υπότροφος (ΕΜΥ) του Τομέα Κοινωνικής Ιατρικής και Ψυχικής Υγείας. Η έρευνα αυτή, σε ένα δείγμα 7904 μαθητών μέσης εκπαίδευσης, κατέδειξε ότι οι Έλληνες έφηβοι είχαν ήδη αναπτύξει σε σημαντικό βαθμό μοτίβα χρήσης οινοπνευματωδών ποτών αλλά και άλλων ψυχοτρόπων ουσιών. Επίσης, επισημάνθηκαν αρκετοί παράγοντες κινδύνου . Τα αποτελέσματα του ερευνητικού αυτού προγράμματος ανακοινώθηκαν ευρέως την εποχή εκείνη στους αρμόδιους φορείς και Υπουργεία, στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών και στα ΜΜΕ, μια εργασία μας βραβεύτηκε στο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο, ενώ το πρόγραμμα συνεχίστηκε από το Εργαστήριο Φαρμακολογίας με τακτική καταγραφή της πορείας του προβλήματος στον Ελληνικό χώρο.

Νευροεπιστήμες και Ψυχοφαρμακολογία

 Η συνεργασία μου με το Εργαστήριο Φαρμακολογίας μου έδωσε παράλληλα την ευκαιρία να ασχοληθώ ερευνητικά με θέματα Ψυχοφαρμακολογίας και Νευροεπιστημών. Οι μελέτες αυτές αρχικά εστίαζαν στην ανάλυση των συμπεριφορικών μοτίβων που ήταν αποτέλεσμα χρήσης ψυχοδιεγερτικών (αμφεταμίνης, καφεΐνης, κοκαΐνης), διερευνώντας κυρίως εάν τα προφίλ συμπεριφοράς ήταν διαφορετικά ανάλογα με την ουσία που χορηγούνταν. Η παρουσίαση της αναλυτικής καταγραφής της συμπεριφοράς σε Διεθνές Συνέδριο είχε ευτυχή κατάληξη την πρόσκληση από τους Editors του διακεκριμένου περιοδικού Neuroscience and Biobehavioral Reviews να υποβάλλουμε εργασία προς δημοσίευση.

Στη συνέχεια, το ερευνητικό ενδιαφέρον στράφηκε στη μελέτη ατομικών διαφορών σε επίπεδο βασικής έρευνας, με στόχο να διερευνηθούν οι ατομικές διαφορές των πειραματόζωων κατά την προσαρμογή τους σε νέο περιβάλλον και οι αποκρίσεις τους στα ψυχοδιεγερτικά. Οι μελέτες αυτές έδειξαν ότι τα πειραματόζωα θα μπορούσαν να διαχωριστούν σε “high” και “low responders”, με βάση τις αποκρίσεις τους στην κινητική δραστηριότητα, στις γνωστικές δεξιότητες και στην συγκινησιακή τους έκφραση. Στην ίδια κατεύθυνση, η έρευνα συνεχίζεται εστιάζοντας πλέον στη μελέτη των ατομικών αυτών διαφορών και στη σχέση τους τόσο με τα ντοπαμινεργικά συστήματα ανταμοιβής (reward systems) όσο και με τον ρόλο που διαδραματίζουν οι δυο φαινότυποι σε σχέση με τους υποδοχείς κανναβινοειδών, κάτι που θα μπορούσε να συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων που θα συνέβαλλαν στην αντιμετώπιση της εξάρτησης από διάφορες ουσίες, της νικοτίνης συμπεριλαμβανομένης.

Τα προηγούμενα ευρήματα μας ώθησαν να προσπαθήσουμε να συνδυάσουμε την βασική έρευνα με την κλινική έρευνα στην Ψυχοσωματική και να διερευνήσουμε εάν ενδεχόμενες ατομικές διαφορές σε πληθυσμούς ασθενών θα μπορούσαν να έχουν κλινικό αντίκρισμα είτε στην ανάπτυξη παθολογίας (ψυχικής ή σωματικής) είτε στην θεραπεία. Διερευνώντας το αντίστοιχο στον άνθρωπο προφίλ (“high” και “low seekers”), πρόσφατη μελέτη μας κατέδειξε ότι προϋπάρχουσες ατομικές διαφορές που σχετίζονται με το σύστημα ανταμοιβής θα μπορούσαν να εξηγήσουν τις τόσο σημαντικές και με κλινική σημασία διαφορές που υπάρχουν στους ασθενείς με νόσο του Crohn και σε εκείνους με Ελκώδη Κολίτιδα όσον αφορά στις καπνιστικές τους συνήθειες, κάτι που θα μπορούσε να συμβάλλει σημαντικά στην καλύτερη θεραπευτική τους αντιμετώπιση.

Η μελέτη των ατομικών διαφορών θα μπορούσε επίσης να συσχετισθεί με την ανάπτυξη σοβαρών ψυχιατρικών διαταραχών, όπως της ψύχωσης, σε συνδυασμό με τη χρήση ψυχοτρόπων ουσιών αλλά και με τις ατομικές διαφορές που ενδεχομένως υπάρχουν σε γενετικό επίπεδο. Έτσι, το 2006, η ερευνητική μας ομάδα συνυπέβαλλε πρόγραμμα για χρηματοδότηση από το EU 6th Framework Programme, σε συνεργασία με 8 άλλα κέντρα του εξωτερικού (First-episode psychosis: from the genome to the phenome, FP6-2005-LIFESCIHEALTH-6, Proposal reference number: FP6-037755), πρόταση στην οποία ήμουν ο υπεύθυνος από Ελληνικής πλευράς. Η πρόταση όμως δεν χρηματοδοτήθηκε. Παρ” όλα αυτά, η ερευνητική ομάδα, με συντονιστή το Εργαστήριο Φαρμακολογίας και σε συνεργασία με την νεοσύστατη υπηρεσία της Ψυχιατρικής Κλινικής για την Έγκαιρη Παρέμβαση στο Πρώτο Ψυχωτικό Επεισόδιο, συνεχίζει την έρευνα στον τομέα της μελέτης ασθενών που εμφανίζουν για πρώτη φορά ένα ψυχωτικό επεισόδιο, με στόχο την διερεύνηση ατομικών διαφορών τόσο σε γενετικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της συμπεριφοράς. Τα πρώτα αποτελέσματα των μελετών αυτών δημοσιεύτηκαν σε περιοδικό με υψηλό συντελεστή απήχησης.

Η ανάπτυξη της συνεργασίας μου με την Ψυχιατρική Κλινική και το Εργαστήριο Φαρμακολογίας του Federal University of Ceara, Fortaleza, Brazil, διεύρυνε την έρευνά μoυ στις Νευροεπιστήμες και την Ψυχοφαρμακολογία, επεκτείνοντας την θεματολογία της πάνω στη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και προσθέτοντας την παράμετρο της αναζήτησης νέων φαρμακευτικών ουσιών ή νέων χρήσεων γνωστών φαρμάκων για την αντιμετώπιση των σοβαρών ψυχιατρικών διαταραχών με ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσματα, έρευνα που είναι σε εξέλιξη.

Μετάφραση και Στάθμιση Ψυχομετρικών Εργαλείων για Χρήση στον Ελληνικό Πληθυσμό

Ο ψυχοδυναμικός κλινικός και ερευνητικός μου προσανατολισμός παράλληλα με την αναγκαιότητα παροχής στον Ελληνικό χώρο έγκυρων εργαλείων για την μελέτη των ατομικών διαφορών που αναφέρθηκαν προηγουμένως, είχαν ως κατάληξη την απόδοση στα Ελληνικά και στάθμιση για χρήση τους στον Ελληνικό πληθυσμό τριών ψυχομετρικών εργαλείων. Πρόκειται για τα ερωτηματολόγια προσωπικότητας που εκτιμούν το Αμυντικό Προφίλ (Defense Style Questionnaire – DSQ) και τους Μηχανισμούς Άμυνας του Εγώ (Life Style Index -LSI) -και τα δύο ψυχοδυναμικού προσανατολισμού- και για το βασισμένο στο «Μοντέλο των Πέντε-Παραγόντων» Ερωτηματολόγιο Εκτίμησης της Προσωπικότητας Zuckerman-Kuhlman Personality Questionnaire (ZKPQ), το οποίο εστιάζει στην αναζήτηση παραγόντων σχετικών με ατομικές διαφορές σχετικές με τα συστήματα ανταμοιβής (impulsivity – sensation seeking). Η έρευνα ξεκίνησε αφού προηγουμένως εξασφαλίστηκε η γραπτή άδεια των συγγραφέων των τριών κλιμάκων. Τα αποτελέσματα σχετικά με τους δείκτες αξιοπιστίας και εγκυρότητας των ερωτηματολογίων ήταν ιδιαίτερα ικανοποιητικά και πλέον η χρήση των τριών αυτών ερωτηματολογίων είναι ευρέως διαδεδομένη στην Ελλάδα.

Παράλληλα με την στάθμιση ερωτηματολογίων σχετικών με την προσωπικότητα, η εστίαση της έρευνάς μου στην Ψυχοσωματική είχε ως ένα πρόσθετο αποτέλεσμα της παροχή για χρήση σε ασθενείς με Ρευματολογικά νοσήματα της σταθμισμένης στα Ελληνικά έκδοσης του ευρύτατα πλέον διαδεδομένου ερωτηματολογίου Patient Health Questionnaire-9 (PHQ-9), το οποίο εκτιμά τον βαθμό και την ένταση της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας με βάση τα κριτήρια του DSM-IV, μελέτη η οποία αποτελεί μέρος μιας διδακτορικής διατριβής που ολοκληρώθηκε υπό την επίβλεψή μου. Η έρευνα συνεχίζεται, με στόχο την περαιτέρω μελέτη της διαγνωστικής ικανότητας του εργαλείου να ανιχνεύει κατάθλιψη σε ασθενείς με με Διαβήτη και Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (σε συνεργασία με το Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών του Νοσοκομείου μας, στο πλαίσιο του χρηματοδοτούμενου προγράμματος «Αριστεία», του οποίου είμαι Επιστημονικώς Υπεύθυνος). Τέλος, στο πλαίσιο του ίδιου ερευνητικού προγράμματος, διεξάγεται και η μελέτη της στάθμισης του ερωτηματολογίου εκτίμησης της Σωματοποίησης Patient Health Questionnaire-15 (PHQ-15).

Ψυχοσωματική Ιατρική

Η ερευνητική μου δραστηριότητα σε θέματα Ψυχοσωματικής Ιατρικής ξεκίνησε το 1991, στην Αθήνα, σε συνεργασία με την Νεφρολογική Κλινική του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου και την Γαστρεντερολογική Κλινική του Γ.Ν. Νίκαιας «Ο Άγιος Παντελεήμων». Οι αρχικές αυτές μελέτες αφορούσαν δείκτες ψυχιατρικής νοσηρότητας σε ασθενείς με Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Εντερική Νόσο, καθώς και μια αρχική διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο η υποκείμενοι μηχανισμοί άμυνας του Εγώ διαμεσολαβούν διάφορες παραμέτρους της σωματικής νόσου ή παραμέτρους της θεραπείας, όπως η επιλογή της μεθόδου θεραπείας στην Νεφρική Ανεπάρκεια ή η συμμόρφωση με τη θεραπεία των ασθενών με Διαβήτη. Η ερευνητική μου αυτή δραστηριότητα είχε ως αποτέλεσμα να προσκληθώ επανειλημμένως σε διάφορα γαστρεντερολογικά συνέδρια, ενώ προσκλήθηκα επίσης από τον Σύλλογο Ασθενών με Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Εντερική Νόσο των Αθηνών, όπου έδωσα διαλέξεις και παρείχα υποστηρικτική ψυχοθεραπεία σε επιλεγμένους ασθενείς και ομάδες ασθενών.

Μετά τον διορισμό μου ως Επίκουρου Καθηγητή στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, η ερευνητική μου δραστηριότητα στον Τομέα της Ψυχοσωματικής έλαβε πιο οργανωμένη μορφή. Αρχικά έγινε ουσιαστικά μια έρευνα πεδίου, η οποία εκτός από την καταγραφή του χάρτη της κατάστασης στο Περιφερειακό Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων, κατέληξε και σε σημαντικά ευρήματα όσον αφορά διάφορα θέματα σχετικά με τη χρόνια σωματική νόσο. Κατεδείχθη το βάρος που φέρουν αλλά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των Ελληνικών οικογενειών παιδιών με χρόνια νευρολογικά νοσήματα ή με νευροκαρδιογενή συγκοπτικά επεισόδια, οι ψυχολογικές διαστάσεις γενετικών ενδοκρινικών διαταραχών, ο ρόλος του ψυχικού παράγοντα στην συμμόρφωση με τη θεραπεία του γλαυκώματος, καθώς και ο ρόλος της προσωπικότητας στην εμφάνιση ψυχιατρικών συμπτωμάτων στην Σκλήρυνση Κατά Πλάκας.

Οι ερευνητική αυτή δραστηριότητα είχε ως αποτέλεσμα την εγκαθίδρυση σταθερών και παραγωγικών σχέσεων με τις περισσότερες κλινικές του Γενικού Νοσοκομείου, γεγονός που επέτρεψε αφενός μεν την ίδρυση της πρώτης στην Ελλάδα ανεξάρτητης Μονάδας Συμβουλευτικής-Διασυνδετικής Ψυχιατρικής και, αφετέρου, τη διενέργεια των ακόλουθων μεγαλύτερων και περισσότερο εστιασμένων ερευνητικών προγραμμάτων:

1. «Αυτοάνοσα Ρευματικά Νοσήματα»

Η έρευνα στα Αυτοάνοσα Ρευματικά Νοσήματα, η οποία διεξάγεται σε συνεργασία με την Ρευματολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, εστιάζει στο ρόλο που διαδραματίζει η ψυχική καταπόνηση, οι αντιλήψεις για τη νόσο και η προσωπικότητα στην έκβαση των νοσημάτων αυτών αλλά και στη διερεύνηση τροποποιητών ή διαμεσολαβητών της έκβασης παραγόντων, σε μεγάλο δείγμα ασθενών με ρευματικά νοσήματα. Η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη με ανάπτυξη προοπτικών μελετών, έλαβε υποτροφία από την Ελληνική Ρευματολογική Εταιρεία, απετέλεσε τη βάση για την εκπόνηση 7 μεταπτυχιακών διπλωματικών εργασιών και δυο διδακτορικών διατριβών που εκπονήθηκαν υπό την επίβλεψή μου, στην μια εκ των οποίων μέλος της τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής ήταν και ο Καθηγητής σε Francis Creed από το Πανεπιστήμιο του Manchester της Μεγάλης Βρετανίας. Η έρευνα στα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα αποτελεί επίσης μέρος του ερευνητικού προγράμματος «Αριστεία» που χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Παιδείας και την Ευρωπαϊκή Ένωση και που διεξάγεται υπό την δική μου επιστημονική ευθύνη.

2. «Νοσήματα του Γαστρεντερικού»

Η έρευνα στον τομέα της Γαστρεντερολογίας διεξάγεται σε συνεργασία με τρία Τμήματα:

Α. Με το Psychiatry Research Group τουΠανεπιστημίουτου Manchester (Professor Francis Creed και Professor Elspeth Guthrie). Το σκέλος αυτό της έρευνας εστιάζει στην εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της Ψυχοδυναμικής Διαπροσωπικής Ψυχοθεραπείας στους ασθενείς με Σοβαρό Ευερέθιστο Έντερο μέσω τυχαιοποιημένης μελέτης (RCT) και τα αποτελέσματά της αναδεικνύουν την αποτελεσματικότητα της ψυχοδυναμικής ψυχοθεραπείας τόσο στην βελτίωση της έκβασης της διαταραχής όσο και στη βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων των ασθενών.

Β. Με το Ηπατο-Γαστρεντερολογικό Τμήμα της Α’ Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και εστιάζει στην Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Πάθηση του Εντέρου. Το υλικό της μελέτης απετέλεσε τη βάση για την εκπόνηση δύο διπλωματικών εργασιών του Μεταπτυχιακού Προγράμματος της Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ενώ τα βασικά της ευρήματα σχετικά με το ρόλο της ψυχικής καταπόνησης και τη διαμεσολάβηση των αμυντικών μηχανισμών στη διαμόρφωση της ποιότητας ζωής των ασθενών αποτελούν ευρήματα με σημαντική κλινική σημασία.

Γ. Με το Εργαστήριο Φαρμακολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, στο πλαίσιο της ευρύτερης συνεργασίας μας σε θέματα που σχετίζονται με την αναζήτηση ατομικών διαφορών σε προκλινικά μοντέλα προδιάθεσης για χρήση ουσιών και στην προσπάθεια σύζευξης της βασικής έρευνας με την κλινική έρευνα. Η μέχρι τώρα έρευνα έχει δείξει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η σχετική με την «ανταμοιβή» συμπεριφορά στη διαφοροποίηση των ασθενών με Ελκώδη Κολίτιδα από εκείνους με Νόσο του Crohn, ευρήματα που μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για την διεξαγωγή τυχαιοποιημένων μελετών της αποτελεσματικότητας διαφόρων θεραπειών διακοπής του καπνίσματος, διακοπή ζωτικής σημασίας για τους ασθενείς με Νόσο του Crohn.

3. «Καρκίνος»

Σε συνεργασία με την Ογκολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, το ερευνητικό αυτό πρόγραμμα εστιάζει στην προοπτική μελέτη παραγόντων που σχετίζονται τον κίνδυνο ανάπτυξης ψυχιατρικής συμπτωματολογίας και του τρόπου με τον οποίο αυτοί οι παράγοντες μαζί με χαρακτηριστικά της προσωπικότητας επηρεάζουν την Ποιότητα Ζωής των ασθενών με καρκίνο του παχέος εντέρου, του μαστού ή με καρκίνο άγνωστης πρωτοπαθούς εντόπισης (ΚΑΠΕ). Στο ερευνητικό αυτό πρόγραμμα έχει εκπονηθεί μια διατριβή υπό την επίβλεψή μου, ενώ άλλη μια διατριβή υπό την επίβλεψή μου βρίσκεται σε εξέλιξη. Επίσης, μια άλλη διατριβή εκπονείται υπό την επίβλεψή μου και σε συνεργασία επίσης με το Faculty of Nursing, University of Manitoba, Winnipeg, Canada στο θέμα των αναγκών πληροφόρησης και συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων των ασθενών με καρκίνο του μαστού, τα πρώτα αποτελέσματα της οποίας δείχνουν την ιδιαίτερα παθητική στάση που κρατούν οι Ελληνίδες ασθενείς σε θέματα συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων σχετικών με τη θεραπεία της νόσου τους

4. «Επιλόχεια Κατάθλιψη»

Η μελέτη αυτή διεξήχθη σε συνεργασία με την Μαιευτική Κλινική και το Εργαστήριο Φαρμακολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων υπό την δική μου Επιστημονική Ευθύνη και χρηματοδοτήθηκε στα πλαίσια του προγράμματος ΠΕΝΕΔ 2003 σε δείγμα 400 επιτόκων. Σκοπός της μελέτης ήταν η διερεύνηση του επιπολασμού της επιλόχειας κατάθλιψης και η διερεύνηση παραγόντων κινδύνου τόσο σε επίπεδο βιολογικών δεικτών και νευροδιαβιβαστών όσο και σε επίπεδο ψυχοκοινωνικών παραγόντων και παραμέτρων της προσωπικότητας. Η μελέτη αυτή αποτέλεσε τη βάση εκπόνησης μιας διδακτορικής διατριβής υπό την επίβλεψή μου.

5. «Νεφρολογία»

Τόσο τα ερευνητικά προγράμματα που είχαν παλαιότερα αναπτυχθεί με το Ιπποκράτειο Νοσοκομείο του Πανεπιστημίου Αθηνών όσο και τα περισσότερο πρόσφατα προγράμματα που διεξάγονται σε συνεργασία με την Ψυχιατρική Κλινική και το Εργαστήριο Φαρμακολογίας του Federal University of Ceara, Fortaleza, Brazil, έχουν συμβάλλει στο να αναδειχθεί ο ρόλος που διαδραματίζει η προσωπικότητα και η αμυντική οργάνωση των ασθενών με νεφρική ανεπάρκεια που βρίσκονται σε τεχνητό νεφρό στην επιλογή του τρόπου αντιμετώπισης της νόσου (Αιμοκάθαρση ή Περιτοναϊκή Διάλυση) αλλά και στην έκβαση της νόσου υπό την έννοια της διαμόρφωσης της Ποιότητας Ζωής των ασθενών, ευρήματα με σημαντική κλινική σημασία.

6. «Παιδιατρική Ψυχοσωματική Ιατρική»

Το ερευνητικό αυτό πρόγραμμα διεξάγεται σε συνεργασία με την Παιδιατρική Κλινική και την Καρδιολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και το Department of Psychiatry, Virginia Commonwealth University, Richmond, USA, και τα ευρήματά του καταδεικνύουν το βάρος που φέρουν αλλά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των Ελληνικών οικογενειών παιδιών με χρόνια νευρολογικά νοσήματα. Επίσης, κατεδείχθη για πρώτη φορά παγκοσμίως η σχέση μεταξύ καταθλιπτικής συμπτωματολογίας και εμφάνισης νευροκαρδιογενών συγκοπτικών επεισοδίων στα παιδιά, σχέση τεκμηριωμένη στους ενήλικες αλλά ανεξερεύνητη σε παιδιατρικό πληθυσμό. Στο θέμα αυτό εκπονείται μια διατριβή υπό την επίβλεψή μου που βρίσκεται στο στάδιο της συγγραφής.

Έρευνα που Οδηγεί σε Παραγωγή Νέας Θεωρίας

Εκ νέου επεξεργασία των δεδομένων των παραπάνω ερευνών έχει οδηγήσει σε συμπεράσματα τα οποία παρέχουν μια αρχική αλλά σημαντική εμπειρική τεκμηρίωση υποθέσεων που οδηγούν σε παραγωγή νέας θεωρίας σχετικά με το νόημα μιας νόσου ή σχετικά με νέους ορισμούς ομάδας συμπτωμάτων ή νέων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας. Στη βάση αυτή, η έρευνά μου έχει υποστηρίξει ότι τα αυτοάνοσα νοσήματα ίσως συνιστούν «καταθλιπτικό ισοδύναμο», πως η «σωματοποίηση» δεν περιορίζεται διαγνωστικά αποκλειστικά στους ασθενείς με λειτουργικές μόνον παθήσεις αλλά επεκτείνεται και στους σωματικά ασθενείς διαδραματίζοντας ιδιαίτερο ρόλο στην έκβασή τους και πως η έννοια της «Ναρκισσιστικής Οργής» συνιστά κρίσιμο προγνωστικό παράγοντα έκβασης σε μια σειρά ψυχοκοινωνικών παραμέτρων στους ασθενείς με χρόνια σωματική νόσο.

Τα πρόσφατα ερευνητικά προγράμματα που βρίσκονται σε εξέλιξη σε συνεργασία με το Federal University of Ceara, Fortaleza, Brazil και το Faculdade de Biocienciase deMedicina, Pontıficia Universidade Catolicado Rio Grande do Sul, Porto Alegre, Brazil και που βασίζονται σε ένα μεγάλο δείγμα 10,000 συμμετεχόντων από τον γενικό πληθυσμό ρίχνουν νέο φώς στην αλληλεπίδραση εγγενών παραγόντων της προσωπικότητας (temperaments) και αναλόγων παραγόντων που διαμορφώνονται κατά την ανάπτυξη (defense mechanisms) στη διαμόρφωση της ψυχοπαθολογίας, δίνοντας έμφαση στην ανάπτυξη των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και στη βαρύτητα των σωματικών συμπτωμάτων (σωματοποίηση). Πρόκειται για μια ιδιαίτερα σημαντική νέα γνώση, καθώς αποτελεί μια εμπειρική βάση μελέτης της αλληλεπίδρασης του «υποστρώματος» με το «περιβάλλον», αλληλεπίδραση που ενδεχομένως συμβάλλει στην ανάπτυξη ψυχοπαθολογίας.

Έρευνα Υπηρεσιών Υγείας, Κοινωνική Ιατρική, Κοινοτική Ψυχιατρική

1. Παράγοντες που σχετίζονται με Συχνή Χρήση των Τμημάτων Επειγόντων Περιστατικών

Πρόκειται για το ερευνητικό πρόγραμμα “Applying effective and beneficial strategies to reduce unscheduled and urgent visits of patients with chronic physical illnesses to Accident and Emergency Departments” που χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Παιδείας και την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο του προγράμματος «ΑΡΙΣΤΕΙΑ» και έχει ξεκινήσει τον Σεπτέμβριο του 2012.

Οι ασθενείς με χρόνιες σωματικές νόσους (ΧΣΝ) αναζητούν συχνά ιατρική βοήθεια τα απογεύματα ή τα σαββατοκύριακα. Το πρόγραμμα αυτό σκοπό έχει την κατανόηση των αναγκών για τις έκτακτες αυτές επισκέψεις και να αξιολογήσει εάν οι ανάγκες αυτές μπορεί να μειωθούν εάν αναπτυχθούν πιο περιεκτικά μοντέλα παροχής τακτικής ιατρικής περίθαλψης. Περίπου 20-25% των ασθενών με ΧΣΝ εμφανίζουν σημαντικού βαθμού άγχος ή κατάθλιψη που σχετίζονται με την ανάγκη για έκτακτη αναζήτηση περίθαλψης (ΕΑΠ). Περίπου 50% των ατόμων που αναζητούν επείγουσα βοήθεια έχουν κατάθλιψη. Συχνά, δεν δίνεται σε αυτές τις συναισθηματικές δυσκολίες η προσοχή που πρέπει. Το πρόγραμμα αυτό στόχο έχει να διερευνήσει εάν η κατάλληλη βοήθεια για αυτές τις δυσκολίες οδηγεί σε ελάττωση της ΕΑΠ σε μία σειρά μελετών σε τρεις φάσεις.

Στη Φάση 1 συλλέγουμε πληροφορίες από ασθενείς με 3 ΧΣΝ: διαβήτη, ρευματολογικά νοσήματα και χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, ώστε να διαπιστώσουμε ποιοι από αυτούς καταφεύγουν σε ΕΑΠ κατά τη διάρκεια 12 μηνών.    Στη Φάση 2 θα αναπτύξουμε έναν κανόνα κλινικής πρόγνωσης ώστε να ταυτοποιήσουμε τους ασθενείς που αναζητούν συχνά περίθαλψη εκτάκτως. Θα πραγματοποιήσουμε μία σειρά συνεντεύξεων με τους ασθενείς και τις οικογένειές τους, οι οποίες θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε γιατί οι ασθενείς και οι οικογένειες ή οι φροντιστές τους αναζητούν εκτάκτως περίθαλψη.

Κατά τη Φάση 3 θα εισάγουμε μία μορφή παρέμβασης η οποία θα έχει αναπτυχθεί κατά τη διάρκεια των εργασιών των Φάσεων 1&2 και που θα έχει ως σκοπό να βοηθήσει τους ασθενείς να αντιμετωπίσουν καλύτερα τη νόσο τους με στόχο την ελάττωση της συχνότητας ΕΑΠ.

Το πρόγραμμα στοχεύει να καταδείξει πως η κατάλληλη αντιμετώπιση των ψυχολογικών δυσκολιών των ασθενών με ΧΣΝ μπορεί να οδηγήσει σε ελάττωση της ανάγκης για ΕΑΠ από τα Ελληνικά Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών. Η ερευνητική μας ομάδα προσδοκά ότι η παρούσα μελέτη θα βελτιώσει την κλινική πρακτική και τους κανόνες της, ενώ ήδη στη φάση αυτή έχουν αρχίσει να αναδεικνύονται μερικοί παράγοντες που σχετίζονται με τη συχνή χρήση των ΤΕΠ, αλλά και ο ρόλος της πρόσφατης οικονομικής κρίσης που έχει πλήξει τη χώρα μας στην εμφάνιση ψυχοπαθολογίας στους ασθενείς με χρόνια σωματικά νοσήματα .

2. Εκτίμηση της Αποτελεσματικότητας Νέων Υπηρεσιών

Σε φάση διαρκούς εκτίμησης της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών που παρέχει είναι η Μονάδα Συμβουλευτικής-Διασυνδετικής Ψυχιατρικής, ενώ συμμετέχω στην μελέτη της εκτίμησης των υπηρεσιών που παρέχει η νεοσύστατη Υπηρεσία Έγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση της Ψυχιατρικής Κλινικής.

3. Εξωνοσοκομειακές Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας σε Αγροτικές Περιοχές

Από το 1989, οπότε και ήμουν υπεύθυνος κλιμακίου στην μοναδική την εποχή εκείνη αυτόνομη Κινητή Μονάδα Ψυχιατρικής Περίθαλψης Υπαίθρου Ν. Φωκίδας, ασχολήθηκα ερευνητικά με την αποτελεσματικότητα της παροχής εξωνοσοκομειακών ψυχιατρικών υπηρεσιών στην κοινότητα. Αργότερα, στην Ήπειρο, μέσω της Κινητής Μονάδας Ιωαννίνων-Θεσπρωτίας της οποίας ήμουν Επιστημονικά Υπεύθυνος, ανέπτυξα σειρά ερευνητικών μελετών με στόχο την εκτίμηση της λειτουργίας και της αποτελεσματικότητας των Κινητών Μονάδων Ψυχικής Υγείας και τη διερεύνηση της δυνατότητας εγκαθίδρυσης νέων Δικτύων Παροχής Υπηρεσιών στην Κοινότητα με τη συμβολή όλων των υπαρχουσών υπηρεσιών. Στα θέματα αυτά εκπονείται μια διδακτορική διατριβή υπό την επίβλεψή μου.

4. Στίγμα

Διαρκές είναι το ερευνητικό μου ενδιαφέρον για τις επιπτώσεις του στίγματος της ψυχικής νόσου και τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να μετριαστεί ή απαλειφθεί καθώς και για την ικανοποίηση των ασθενών από τις υπηρεσίες που τους παρέχονται.

5. Πρόληψη

Το ερευνητικό μου ενδιαφέρον σε θέματα πρόληψης εστιάζει στη μελέτη των παραγόντων που συμβάλλουν στην εμφάνιση του Συνδρόμου Επαγγελματικής Εξουθένωσης (Burnout) σε διάφορες ομάδες επαγγελματιών υγείας, σε παράγοντες που αυξάνουν τον επαγγελματικό κίνδυνο μόλυνσης από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού στο προσωπικό ενός Γενικού Νοσοκομείου και, τέλος, στον ρόλο που διαδραματίζει η ανησυχία που έχει το προσωπικό ενός Γενικού Νοσοκομείου για τη Νέα Γρίπη Η1Ν1 στην ψυχική του καταπόνηση.